ZELFZORG VOOR LIJDERS AAN BABYBLUES: IN HET LAND VAN MOEDERS
Een kind krijgen is een prachtige, maar ook gruwelijke ervaring. De eerste maanden moederschap zijn overweldigend. Extase over het nieuwe hummeltje in je leven wisselt zich af met diepe wanhoop, uitputting en een groot gevoel van benauwing. Herkenbaar? Rachel Cusk biedt met In het land van moeders troost, een spiegel en wat vaste grond onder de voeten voor moeders die in de babyblubber weg dreigen te zinken. Niet in de zin van ‘kom op, zo erg is het allemaal niet, gewoon een postnataal dipje’. Cusk beschrijft heel eerlijk wat het krijgen van een kind precies met haar deed. En dat op een manier die tegelijk geestig en schrijnend is, zowel persoonlijk als analytisch.
De Engelse auteur Cusk (1967) schreef het boek tijdens haar tweede zwangerschap en kraamperiode. Na de geboorte van haar eerste dochter weet ze niet wat haar overkomt, hoe ver ze wegdrijft van haar gevoel van identiteit en zelfstandigheid. Maar als na verloop van tijd de buitenwereld weer in handbereik komt, weet ze bijna niet meer te benoemen wat haar nou zo ontwortelde. Sterker nog: ‘Ik vergat opzettelijk alles wat ik kort geleden zo scherp had gevoeld: in werkelijkheid kon ik die gevoelens niet verdragen.’ Door er als ze voor de tweede keer zwanger is over te gaan schrijven, dwingt ze zichzelf haar tegenstrijdige gevoelens onder ogen te zien en aan het papier toe te vertrouwen.
Het boek bevat een schat aan herkenbare verhalen over dagelijks moederleven. Geestige verhalen over idiote voedingsadviezen, de geheimtaal waarin vrouwen over bevallingen kunnen praten en de eerste wandeling buitenshuis (‘Ik vind mezelf redelijk succesvol: ik loop en praat terwijl de baby in een draagzak tegen mijn borst slaapt’). Maar ook passages waarin Cusk haarscherp weet te schetsen hoe schrijnend en verwarrend het allemaal kan zijn. ‘Dan huilt ze, van achter de deur. Ik begin te schreeuwen. Ik weet niet precies wat ik schreeuw, iets van dat het oneerlijk is, dat het natuurlijk volkomen onredelijk is dat ik VIJF MINUTEN voor mezelf zou willen hebben. GA SLAPEN! schreeuw ik, nu recht boven haar wieg. […] Uiteindelijk valt ze in slaap, stil en onderdanig, waarbij ze mijn hulp afwijst. Dat ze zich van me afkeert, vervult me met schaamte; de slaap zelf, waarnaar ik zo heb verlangd, is ondraaglijk. Ik wil haar wakker maken, haar liefde aanreiken. Nu ze stil en kalm is, is mijn liefde weer volmaakt, en ze is niet eens wakker om het te zien.’
Door dit soort persoonlijke ervaringen heen weeft Cusk ook nog eens buitengewoon scherpzinnige inzichten over wat moederschap met je doet. ‘De bevalling is niet alleen dat wat vrouwen van mannen scheidt: het scheidt vrouwen ook van zichzelf, zodat een vrouw een totaal andere opvatting krijgt over wat het betekent om te bestaan. In haar hebben andere personen bestaan, en na hun geboorte leven die binnen de jurisdictie van haar bewustzijn. Als ze bij hen is, is ze niet zichzelf; als ze niet bij hen is, is ze niet zichzelf; en dus is het even moeilijk om je kinderen achter te laten als het is om bij ze te blijven.’
Na publicatie van het boek viel half Engeland over Cusk heen. Ze zou het moederschap onwaardig zijn. Door bewonderaars werd het boek ook wel provocerend genoemd. Maar het is geen provocatie, het is de rauwe werkelijkheid. En niets is troostender dan dat die er gewoon mag zijn.
Beste tijdstip van inname: als het moederschap je naar de strot vliegt (of als je wilt weten waarom je geliefde er zo doorheen zit). Eventuele bijwerkingen: een opluchtende huilbui.
In het land van moeders van Rachel Cusk
Oorspronkelijk uitgegeven als A Life’s Work: On Becoming a Mother (2001), in het Nederlands verschenen bij De Bezige Bij (2004)