“De niet-dwingende manier waarop jullie leesinspiratie geven werkt!”
De Culturele Apotheek, Leeuwarden UNESCO City of Literature en het Fries Leesoffensief
Eerder dit jaar is het Fries Leesoffensief van start gegaan. Het doel: de teruggang van de geletterdheid in Friesland een halt toeroepen en het leesplezier in de provincie een boost geven. In het kader hiervan smeedde Leeuwarden UNESCO City of Literature een samenwerkingsplan met de Culturele Apotheek. Wat is volgens projectcoördinator Tryntsje van der Steege en directeur Ernst Bruinsma het belang van vernieuwende leesinitiatieven?
De Friese bibliotheekondersteuningsorganisatie FERS zet al een paar jaar fors in op leesbevordering, in navolging van landelijke initiatieven in reactie op de ontlezing. Met ingang van dit jaar besloten ze een heus Fries Leesoffensief op poten te zetten, waarbij alle partijen die in Friesland met lezen en literatuur bezig zijn de handen ineenslaan voor nog meer slagkracht. Een van de betrokken organisaties is Leeuwarden UNESCO City of Literature. CoL-directeur Ernst Bruinsma besloot de Culturele Apotheek te vragen om in te haken. “Toen wij benoemd werden tot City of Literature, heb ik eerst een onderzoek laten doen. Daaruit bleek dat er heel veel gedaan wordt in Friesland om het lezen te bevorderen onder kinderen, maar dat veel partijen niet van elkaars werk weten. Én dat er maar heel weinig leesbevorderende activiteiten zijn voor jongvolwassenen en volwassenen. Vanwege haar mooie activiteiten op dat laatste terrein, hebben we besloten om binnen het Fries Leesoffensief met de Culturele Apotheek in zee te gaan.” Drie jaar lang gaat de Culturele Apotheek in de hele provincie pop-up boekenspreekuren houden, ook op onverwachtse plekken als bij de boekenkasten in een kringloopwinkel. Verder gaan we in heel Friesland samenleesgroepen opzetten, gaan we themalezen met jongvolwassenen en schrijven we voor verschillende Friese media inspiratiecolumns.
Wat maakt het zo belangrijk om ontlezing tegen te gaan volgens jullie, ook onder (jong)volwassenen?
Ernst: “Het is bekend hoezeer een goede leesvaardigheid bijdraagt aan iemands kansen en welzijn, daar heb ik niet veel aan toe te voegen. Behalve dat ik vind dat onze wereld er niet leuker op is geworden de laatste decennia. Ik ben een kind van de jaren 60 en had nooit voor mogelijk gehouden dat we ervoor zouden staan zoals we er nu voor staan. Ik hecht aan een bepaalde manier van zorgvuldigheid in de omgang met elkaar, ik heb een hekel aan agressie. Die is er nu zoveel, en er is zo weinig bereidheid om rekening met elkaar te houden. Ik denk dat ontlezing daar op een indirecte manier mee te maken heeft. Want door lezen leer je je verplaatsen in andere mensen. Het wakkert je vermogen aan om rekening te houden met de gevoelens en de ideeën van anderen, of daar ruimte aan te bieden zonder dat je je eigen identiteit hoeft in te leveren. We hebben meer ruimte voor verbeelding nodig. Lezen is een van de manieren om die aan te wakkeren.”
Tryntsje van der Steege, projectcoördinator bij City of Literature: “Ook ik zie het lezen en delen van verhalen als een prachtige manier om je kennis te laten maken met de gedachtewereld van anderen, en je eigen denkbeelden te verbreden. En laten we vooral de ontspannende werking van lezen niet vergeten, die is ook zo waardevol! Niets fijner dan in een boek duiken, vind ik zelf. Oók als ik al de hele dag vergaderagenda’s en rapporten en artikelen heb moeten lezen. Een roman doet toch andere dingen met m’n hoofd. Ik vind het daarom ook prachtig dat er in Friesland zo’n enorm hoge dichtheid aan bibliotheken en boekhandels is. Maar dat 1 op de 7 Friezen laaggeletterd is, baart natuurlijk zorgen. Daarom is het Fries Leesoffensief ook zo cruciaal, om het plezier in taal en lezen te delen.”
Wat zien jullie als de kracht van de Culturele Apotheek?
Ernst: “Wat ik in jullie herken, en waar ik ook van ben, is de lekker praktische insteek. Ik denk dat je die op dit terrein moet hebben. Jullie opereren vanuit idealisme, maar hebben tegelijkertijd kennis van de dagelijkse situatie waarin mensen lezen of juist lastig tot lezen komen. Jullie proberen ook niet om mensen naar jullie toe te halen, maar gaan eropuit, naar mensen toe.”
Tryntsje: “Ik heb jullie nu een paar keer spreekuur zien houden al, onder meer bij Page Against the Machine in Leeuwarden. Jullie beeldtaal en die witte jassen, die prikkelt mensen om te komen kijken. Zo wordt de eerste drempel geslecht, en raken jullie in gesprek. Omdat jullie echt oog en oor hebben voor waar mensen mee bezig zijn, voelen ze zich gehoord en serieus genomen, en dus nemen ze ook serieus wat ze aan leesvoer wordt aangeraden. De open, niet-dwingende manier waarop jullie leesinspiratie geven, die werkt!”
We gaan komende herfst ook mensen in heel Friesland trainen in het samenlezen, en overal samenleesgroepen helpen starten. Wat verwachten jullie hiervan?
Ernst: “De sociale dimensie van lezen die jullie aanboren met het samenlezen spreekt ons enorm aan. We moeten het lezen zo makkelijk mogelijk maken. Ik ben in een andere functie ook projectleider bij de boekpromotie-organisatie Boeken fan Fryslân, waarbij we bijvoorbeeld met kruiwagens vol Friese boeken langs de deuren gaan. Naar een boekhandel gaan is voor sommige mensen echt een drempel te ver. Maar samenkomen met mensen uit je buurt en dan iets moois lezen, dat is wel iets voor de Friezen. We zijn inmiddels begonnen met het werven van vrijwilligers die interesse hebben om getraind te worden als begeleider van een samenleesgroep, en met het genereren van enthousiasme bij bibliotheken. De eerste reacties zijn heel veelbelovend. We worden ook al spontaan gebeld door organisaties die vragen of zij ook mogen meedoen.”
Tryntsje: “We zien hoeveel behoefte er is aan dit soort projecten. Vorig jaar organiseerden we Uitgesteld Geluk, een project waarbij in tuinen door heel Friesland 100 nieuwe verhalen van 100 schrijvers werden voorgelezen. Toen zagen we dat na dat voorlezen vaak spontaan hele mooie gesprekken ontstonden. Dus het samenlezen gaat hier vast in goede aarde vallen.”