Behoefte om de grenzen op te zoeken?
Maandenlang hielden we ons aan alle corona-regels. En nog steeds niezen we in onze elleboog, blijven we thuis als we ook maar iets van een kuchje voelen opkomen en proberen we aldoor die toch best wel fikse 1,5 meter afstand te houden. Al wordt dat laatste wel steeds lastiger. Jaagt het je bij nader inzien schrik aan hoe gedwee je de regels hebt opgevolgd? Dat je geen protestlied durfde aan te heffen tijdens Black Lives Matter-demonstraties? Heb je de behoefte om uit te breken – zonder dat je je per se geroepen voelt om naar het Malieveld te gaan? Wil je dringend weer eens een grens opzoeken, of beter nog, eroverheen? Al dan niet letterlijk? Begrijpelijk! En de literatuur kan je op vele manieren inspireren. In je behoefte voorzien. Of je een spiegel voorhouden. Of beter nog: alle drie tegelijk.
Lees bijvoorbeeld De ondergrondse spoorweg van Colson Whitehead. Volg hierin Cora, een tot slaafgemaakte vrouw die gedwongen wordt te werken op een katoenplantage in Georgia. Op gegeven moment durft ze het aan om te vluchten, richting het vrije Noorden, met de slavenpatrouille op haar hielen… Samen met Cora ervaar je hoe het is om te ontsnappen aan een repressief systeem. Hoe doe je dat? Wie moet je daarvoor vertrouwen, en wat moet je daarvoor durven? Whitehead zoekt ook nog eens literair de grenzen op om de tocht van Cora nog meer invoelbaar te maken. Een zinderend, belangrijk boek. Een aanrader van Barack Obama himself. En het mooie is dat dit boek natuurlijk ook met één ferme zwaai je eigen gevoel van gevangenschap relativeert.
Lonkt het letterlijke oversteken van de – Nederlandse – grens toch onbedaarlijk? Reis dan mee met de onbestemde, onverwachtse en overrompelende reis die Reither in Wedervaring van Bodo Kirchhoff maakt. Stap midden in de nacht mee in die auto, voor zomaar een ritje met die vrouw die je eigenlijk helemaal niet kent. Zie hoe je ook zomaar kunt besluiten het voet op het gaspedaal te laten staan en – spoiler alert! – steeds verder af te zakken, helemaal de laars van Italië in. Laat je mee bedwelmen door de ogenschijnlijke romantiek, het verlangen naar avontuur. En brand je dan samen met Reither aan de harde werkelijkheid op Lampedusa. Waar het de vraag is wie welke grens probeert over te steken. Het markeert vast weer wat duidelijker voor je welke grenzen ertoe doen en welke niet veel meer zijn dan gestold zelfmedelijden.
Nog een tip: De klerk Bartleby, van Herman Melville, uit 1853. Bartleby weet als geen ander hoe je grenzen moet stellen. Als nieuwe werknemer gaat hij eerst ijverig aan de slag met het overschrijven van vellen vol regels en verhandelingen. Maar op een dag is het genoeg. Op elke vraag van zijn werkgever geeft hij dan nog maar één antwoord: I prefer not to – ‘Ik doe het liever niet’. Simpel, duidelijk, verfrissend. Alleen al het nazeggen van het zinnetje ‘Ik doe het liever niet’ lucht op. Probeer maar. Het is dat het uiteindelijk niet goed afloopt met Bartleby. Dat laat zien dat je op gegeven moment na een ‘nee’ ook weer een ‘ja’ moet gaan voelen, voor wat het dan ook is.